DUAYEN

YATAY - DÜŞEY YAPILAR

Y. Mimar ERCAN EVREN

Son günlerde mimarlık literatürüne bir kavram daha kazandırmış bulunuyoruz “YATAY - DÜŞEY YAPILAR”.
Yüksek binalarla çirkinleşen ve yaşanmaz hale gelen şehirleri görünce şimdi de alçak yapıları bir deneyelim diyoruz. Buna sanıyorum “Deneme Yanılma metodu” diyorlar. Bunu bir laboratuvar ortamında yaparsanız olumlu sonuçlar alabilirsiniz. Ama şehircilikte denerseniz maliyeti çok yüksek olur ve kötü sonuçları yüz yıllarca çekmek zorunda kalırsınız. Bilgi, örnekleme, deneyim işte o zaman devreye girer.
Biliyoruz ki yıkanabilir su sıcaklığı 35 derece civarıdır. Bunu bildiğimiz halde daha iyi temizlesin diye 100 derecelik bir su ile yıkanmayı denerseniz haşlanırsınız. Yanılmış olmanız sizi haşlanmaktan kurtarmaz. Bunu ancak deliler veya çok cahiller yapar.
Şehircilikte de buna benzer kurallar vardır. İnsanca bir yaşam için yoğunluk ölçüsü 350- 500 kişi/ hektarıdır (~10 dönüm). Bunu basit bir örnekle anlatmaya çalışacağım.
3 dönüm (0,3 hek.) bir arsamız olduğunu kabul edelim. Bu arsaya 1- 4,6 KAKS ile dikey (28 katlı) ve yatay (5 katlı) bir bina yapalım. 5 katlının imkânsız olacağını göreceğiz.(500 kişilik)
2- Aynı arsaya 1,5 KAKS ile (12 katlı) dikey ve(5 katlı) yatay bina yapalım. Her ikisinin de olumlu ve insani oranlarda olduğunu göreceğiz. (162 kişilik)

YOĞUNLUĞU FAZLA ÖRNEK

	Arsa hektar	Blok adedi	Bina kat alanı m²	Katta daire adedi	Kat adedi	Toplam daire adedi	Toplam insan sayısı	Toplam inşaat m²	Yoğunluk Kişi/ha	İnşaat m²/arsa m² KAKS
1	0,3	1	500	4	28	112	500	14 000 m²	1666	4,6	Yüksek kat (28)
2	0,3	2	2800	22	5	110	495	14 000 m²	1650	4,6	Alçak kat (5)

Bu örnekte görüldüğü gibi; yoğunluk değişmediği müddetçe, katları azaltmak iyi bir sonuç vermemektedir. Zeminde; bahçe otopark gibi, boş alanlar yok olmaktadır. Bence 28 katlı çözümden daha kötü bir durum ortaya çıkacaktır. Yani, asıl sorun yataylık veya düşeylik değil YOĞUNLUKTUR.

YOĞUNLUĞU NORMAL ÖRNEK

	Arsa hektar	Blok adedi	Bina kat alanı m²	Katta daire adedi	Aile kişi	Kat adedi	Toplam daire adedi	Toplam insan sayısı	Toplam inşaat m²	Yoğunluk Kişi/ha	İnşaat m²/arsa m² KAKS
1	0,3	1	375	3	4,5	12	36	162	4 500 m²	~500	1,5	Yüksek kat (12)
2	0,3	4	900	7	4,5	5	35	~162	4500 m²	~500	1,5	Alçak kat (5)

Uydu kentleri; etraflı olarak, başka bir yazımda anlatmaya çalışacağım.

Bu örnekte açıkça görüldüğü gibi 12 katta da 5 katta da oranlar daha insanidir. Boş alanlar yeterince vardır.
Sorun; KAKS’ 1,5 dan az olan bölgelerde bile KAKS’ı 1,5 a çıkarmak, müteahhit payının karşılanamıyor olmasında. Bunun çözümü; ikinci dünya harbinden sonra pek çok Avrupa ülkesinde olduğu gibi ana şehir çevresinde; merkezle kuvvetli bağı olan, “Uydu Kentler” oluşturmak ve bu açığı oradan kapatmak olabilir.
Bir kere daha yanılmamak için; bu hayati konuyu, çok iyi düşünmemiz araştırmamız gerekiyor. Sivil toplum örgütleri de konuyla ilgilenmeli bilimsel çözümler üretmelidir.
Yoksa haşlana haşlana canımız çıkacak.

Ercan EVREN. Y. Mimar