Kapalıçarşı Since 1461

Yazımın üç anahtar kelimesi var ‘since’ (den beri), ‘AVM’ (alışveriş merkezi), ‘çakma’ (kopya). Bu kelimeler son yıllarda hayatımızda çok anlamlı yerlerde.

Bayram’da Antalya’ya gelen arkadaşım, ana muhalefet partisi başkanının ve protokolün katıldığı açılış töreni heberlerinden olacak, Antalya Kapalıçarşısı’nı görmek istedi. Kalktık gittik. Burası batan Kombassan Holding’in turistlere satış yapan eski mağazasıydı. Kapısındaki tabelada Kapalıçarşı 1461yazıyordu. Birden irkildim. İstanbul Kapalıçarşı 550. yılı kutlamalarına hazırlanıyor. Dünyanın en büyük ve tarihi Kapalıçarşı, 30 bin 700 metrekarede 66 kadar sokağı, 4 bin kadar dükkânı kapsıyor. Adeta İstanbul ile özdeşleşen bir hazinenin kuruluş tarihi, daha dün açılan bir yere nasıl verilebilir? İçerisinde 5 cami, 1 okul, 7 çeşme, 10 kuyu, 1 akarsu, 1 sebil, 1 şadırvan, 21 kapı, 17 han olan bu eşsiz yapıyla bugün hangi AVM-alışveriş merkezi kıyaslanabilir?

Orijinal mimarisi ile kendinden sonra yapılan yapılara ilham kaynağı olmuş bu yapı hakkında 5 aralık 2009 tarihli SABAH gazetesinde Pınar Çelik, AVM uzmanları ile “Kapalıçarşı’yı nasıl yönetirdiniz?” sorusunun cevabını aramış. Her biri işinin ehli olan uzmanlar, farklı düşünceleri olsa da temelde “otantik dokunun korunduğu yeni cazibe merkezi” fikrinde birleşiyorlar. Bir başka birleştikleri konu da çarşıda “marka” satan dükkanların yer alması ve çakma-kopya mallardan arındırılması. Bence Kapalıçarşı’yı eşsiz kılan, Osmanlı Lonca sistemi nedeniyle her sokağın belirli mesleklere bölünmüşlüğüdür. Böyle büyük bir sistematiği olan, bir başka çarşı dünyada bulunmamaktadır.

Gelelim biz Antalya’daki Kapalıçarşı(!)ya, bu tarihleme işini kafaya takmıştım. Aklıma başka kurnazlık yapılıp “hicri tarih koyduk” savunması yapılacağı geldi. Ama hicri tarih de uymuyor çünkü daha 1430’daymışız. Tarih bir türlü tutmuyor ama zaten nesi tutuyor anlayamadım. İçinde kopya-çakma tekstil ürünlerinden geçilmiyor. Kelaynak kuşu gibi 3-4 elemeği sanatçısı, sedef kakmacı, seramikçi, camcı ustası, kopya t-shirt’lerin arasında kaybolup gitmiş. Bu kopya Kapalıçarşı muhabbetini ke-since tarihleme de bitmiş olacak mı? Hayır, bir başka çarşımız daha var Antalya’da Mısır Çarşısı. Taş işçiliği öne çıkarılarak, çevre yolunda Düden kavşağında Kepez Belediyesi tarafından özenilerek yapılan bu yapı ne yazık ki sadece ismi kopya-çakma değil içi, her yerde olduğu gibi çakma t-shirt’lerle dolu. İstanbul’da Eminönün’de Haliç kıyısında 15. yüzyıldan kalma Mısır Çarşısı nerede, burası nerede? Hiç Mısır Çarşısı ziyaret edilmedi ve görülmedi mi ki orayı ziyaret eden turistler neler alırlar, oradan alışveriş yapan binlerce Türk insanı neler alır? Antalya’da kuruyemiş, peynir, zeytin, baharat çeşitleri alacağınız kaç yer var? Yeni Kepez Belediye Başkanı bu güzel yapıya doğru işlev kazandırmayı en kısa sürede gerçekleştirecektir umarım.

Kopya yapmak Çinlilerin işi olmaktan çıktı, Türklerin işi haline geldi. Çünkü artık Çinliler kaliteli markaların taklitlerini değil asıllarını üretir hale geldi ve onlara yan markalar üreterek, kendi markalarını üretme sürecindeler.

Sahillerde sıra, sıra üretilen konsept oteller artık kara, kara düşünüyorlar. Topkapı, Kremlin, Amsterdam ve diğerleri daha ne kadar aktüel kalabilecekler göreceğiz. Onlar en azından bir dönemin dalgasıydı, estiler ve esintileri şimdilik sürüyor. Korkarım bu çarşı muhabbeti bu gidişle esmeyecektir. Orijinal olan kazanır.

SABAH AKDENİZ’DEN ALINMIŞTIR